کشت درون شیشه ای سیب زمینی رقم استانبولی (solanum tuberosum’istanbuli’) به منظور تولید گیاهان عاری از ویروس به روش کشت مریستم توام با حرارت درمانی و شیمی درمانی

سیب زمینی با نام علمی solanum tuberosum گیاهی دولپه ، یکساله و علفی از خانواده سولاناسه است. این گیاه مهمترین منبع گیاهی دولپه ای در تغذیه انسان است که با سطح کشتی معادل 1/19 میلیون هکتار و با تولید سالیانه بیش از 328 میلیون تن پس از گندم ،ذرت و برنج، چهارمین محصول عمده دنیا به حساب می آید. سیب زمینی به صورت غیر جنسی وبا استفاده از غده ها که بخشی از اندامهای رویشی هستند تکثیرمی شود. بوته های سیب زمینی در طول فصل رشد مورد حمله تعدادی ویروس قرار می گیرد و عمدتا غده های آلوده به ویروس تولید می کنند که به راحتی از نسلی به نسل دیگر و از مزرعه ای به مزرعه دیگرتوسط ناقل های فیزیکی و بیولوژیکی منتقل می شوند سیب زمینی رقم استانبولی که همان رقمratte می باشد، یکی از ارقام پرطرفداربومی در ایران با بازاریابی خوب می باشد، ولی به دلیل آلودگی های شدید گیاهی از جمله آلودگی ویروسی و در نتیجه کاهش شدید عملکرد در واحد سطح، دیگر در سطح وسیع و تجاری کشت نمی شود و فقط در چند استان محدود برای مصارف محلی کشت می شود.از مهمترین ویروسهای سیب زمینی می توان به ویروس پیچدگی برگ(plrv) ، ویروس y(pvy) ویروس x(pvx) و ... اشاره کرد که علائم آنها شامل موزائیک برگ ، لوله ای شدن و پیچیدگی برگها و افتادن برگهای پائینی و ضعف عمومی گیاه می باشد. استفاده از بذر سالم و عاری از ویروس و همچنین ارقام مقاوم به ویروس، از آسانترین و مقرون به صرفه ترین راههای کنترل ویروسهای سیب زمینی تلقی می گردد. روشهای حذف ویروس عمدتا شامل روشهای کشت مریستم (meristem culture) ، حرارت درمانی (thermotherapy) شیمی درمانی (chemothrapy) و یا تلفیقی از آنها می باشد. این تحقیق با اهداف بررسی اثرهای تنظیم کننده های رشد، روی کشت درون شیشه ای سیب زمینی رقم استانبولی ، بهینه سازی محیط کشت و همچنین بررسی اثر روش شیمی درمانی و روش کشت مریستم توام با حرارت درمانی در تولید گیاهان عاری از ویروس سیب زمینی رقم استانبولی انجام شد. آزمایش بهینه سازی محیط کشت، با حضور دو تنظیم کننده رشد iaa در سطوح صفر، 5/0، 5/2 و 5 میلیگرم در لیتر و bapدر سطوح صفر، 5/1، 3 و 5/4 میلیگرم در لیتر در محیط پایه ms به صورت آزمایش فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی صورت گرفت، بیشترین طول شاخساره در تیمار iaa و bap به ترتیب در غلظتهای 5 و صفر میلی گرم در لیتر وکمترین طول شاخساره در تیمار iaa و bap به ترتیب در غلظتهای 5/0 و صفر میلی گرم در لیتر مشاهده شد. بیشترین تعداد ساقه چه در تیمار iaa و bap به ترتیب در 5/0 و 3 میلی گرم در لیتر و کمترین تعداد ساقه چه در تیمار bapصفر و iaa در همه غلظتها مشاهده شد. روش شیمی درمانی با غلظتهای 10، 20، 30 و 40 میلی گرم در لیتر از رایبووایرین در حذف ویروسهای plrvو pvy در سیب زمینی رقم استانبولی موفق نبود. در روش کشت مریستم توام با حرارت درمانی گیاهان آلوده به مدت 5 هفته در دمای 37-35 درجه سلسیوس قرار گرفتند و سپس از آنها مریستمهائی با اندازه حدود 2/0 میلیمتر برداشت و در محیط مخصوص مریستم کشت شد که منجربه حذف ویروسهای plrv ،pvy و pvxدر سیب زمینی رقم استانبولی شد و هسته اولیه بذری سالم از رقم استانبولی ایجاد شد. کلمات کلیدی: سیب زمینی رقم استانبولی، تنظیم کننده های رشد، شیمی درمانی، کشت مریستم، حرارت درمانی